پروتزهای دندان
تقسیم‌بندی‌های مختلفی برای پروتزهای دندانی موجود میباشد. تقسیم بندی ذیل مهمترین آن میباشد:
پروتز کامل
- دست دندان
- نیم دست
پروتز پارسیل (تکه ای)
- پروتز دندانی ثابت
- تک واحدی (روکش، اینله، انله، …)
- چند واحدی (بریج)
- پروتز دندانی متحرک
- کرم – کبالت
- آکریلی
پروتز کامل Full denture
اگر همه دندانها در یک فک از دست رفته باشند اصطلاح نیم دست دندان به پروتز جایگزین کننده اطلاق می شود.
اگر همه دندانها در دو فک از دست رفته باشند اصطلاح تمام دست دندان به پروتز جایگزین کننده اطلاق می شود.جنس این پروتز از آکریل بوده که دندانها سفید و بدنه پروتز از آکریل صورتی ساخته شده و طی عمل پختن پروتز به هم می چسبند.
نکته : اوردنچر نوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که در واقع دست دندان کامل (یا نیم دست دندان) که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می‌نشیند و به نسبت پروتز کامل دندان ، راحت‌تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن نسبت به پروتز ثابت دندان کمتر است .
پروتز پارسیل (تکه) Partial denture
در مواردی تجویز می‌گردد که تعدادی از دندانها در فک یا فکین موجود نباشند که خود به دو نوع ثابت و متحرک تقسیم می‌گردد.
پروتز پارسیل ثابت Fixed partial denture
پروتزهای هستند که باعث استحکام و یا زیبایی قسمت تاج دندان و یا جایگزین دندانهای از دست رفته می‌گردند و قابل درآوردن از دهان توسط بیمار نمی‌باشد.
روکش یا کراون Crown
اگر قسمتهایی از دندان از بین رفته و پرکردگی روی آن دوام نیاورد و یا نقائصی از لحاظ رنگ روی دندان دیده شود خصوصا دندانهای قدامی که در معرض دید هستند دندان روکش می گردد.
برای انجام این عمل لازم است پس از ساخت پستهای ریختگی و یا ترمیم دندان، آن را تراش داده و به اندازه ضخامت روکش از حجم دندان تراشیده و قالب گیری نموده وپس از ساخته شدن روکش آنرا روی دندان بچسبانیم.
امروزه روکشها می‌توانند از جنس تمام چینی ، تمام فلز ، زیرکونیوم و … نیز ساخته شوند که ، هزینه لابراتوار و کاربردهای مختلفی دارند.
بریچ یا پل Bridge
اگر دندانی کشیده شده و بخواهیم آنرا با پروتز ثابت جایگزین کنیم لازم است همانند روش قبل دندانهای دوطرف ناحیه بی‌دندانی تراش خورده و پس از قالبگیری ، پروتز یک پارچه ای ساخته شده که علاوه بر روکش کردن دندانهای تراش خورده ناحیه بی دندانی را نیز جایگزین کند. اگر یک دندان کشیده شده باشد و دو دندان طرفی آن تراش خورده و روکش شوند این مجموعه یک بریج (پل) سه واحدی خواهد بود.گاه چند دندان موجود نبوده و چندین دندان برای جایگزین کردن آنها توسط پروتز ثابت تراش می خورند که تعداد واحدهای بریج شامل دندانهای تراش خورده و دندانهای کشیده شده (مجموعا) می باشد . مثلا اگر ۲ دندان کشیده شده باشند و ۳ دندان برای جایگزینی آنها تراش بخورند چنین بریجی ۵ واحدی خواهد بود.
بریج نیز مانند کراون (روکش) با سیمانهای خاصی چسبانده شده و قابل درآوردن نمی باشد.
لامینت سرامیکی
که به آن «پرسلن ونیر» نیز گفته میشود ، شامل یک پوسته نازک سرامیکی (چینی) است و به کمک انواع باندهای رزینی ،همان چیزی که باعث چسباندن مواد کامپوزیتی به دندان میشود، روی دندان چسبانده میشود و کاربرد آن بیشتر جهت زیبایی دنداهای بد رنگ ، بد فرم ، لب پریده و یا بستن فاصله‌های دندانها میباشد.
پروتز پارسیل متحرک
پروتز متحرک کرم کبالت
اگر بدنه یا بیس پروتزهای پارسیل از فلز ساخته شود استحکام آن بیشتر بوده و به مرور زمان تاب بر نخواهد داشت . این بدنه فلزی معمولا از مخلوط دو فلز کرم وکبالت ساخته می شود سپس روی این بدنه فلزی، آکریل چسبانده شده و روی آنها دندانها سوار می شوند این مجموعه را پروتز پارسیل متحرک کرم-کبالت می نامند.
پروتز متحرک اکریلی
اگر این بدنه فلزی ساخته نشود و همه بیس وبدنه پروتز از آکریل ساخته شود به آن پروتز متحرک آکریلی می‌گویند.
نکته: در هر دو نوع از پروتزهای فوق بنا به ضرورت گیره های فلزی دور دندانهای ساخته تا هنگام غذا خوردن پروتز کمتر به جلو وعقب حرکت کند.
نکته ۲: بروتزهای فلکسی‌بل، یک نوع پروتز آکریلی قابل انعطاف می باشد پروتزهای فلکسی‌بل به علت اینکه گیره‌های فلزی ندارد و گیره‌ها به رنگ دندان است ( ظاهر خوشایند ) با استقبال خوبی روبرو شده است.
پین
پین یک پیچ خیلی کوچک است که در بخشهایی از تاج دندان پیچ میشود تا به تأمین گیر ترمیم کمک کند
ریلاین و ریبیس
برای اصلاح پروتزها و دست دندانهای سائیده شده و لق انجام میشود. موارد انجام این اعمال نیز کم می باشد. در ریلاین، آستری در زیر پروتز متحرک جهت تطابق بیشتر با فک قرار داده می شود که باعث ثبات بهتر پروتز می گردد. در ریبیس ، دندانهای پروتز متحرک (صدفی ها) نگهداری و بیس آن تعویض می گردد.
پست ریختگی
درصورتیکه تاج دندان بعلت شکستگی و پوسیدگی کوتاه شده باشد جهت بازسازی دندان ، پس از معالجه ریشه(عصب کشی) و قبل از قالبگیری روکش دندان با مواد مخصوص ، از داخل ریشه قالبگیری انجام شده و در لابراتوار پست (شبیه پین) ساخته میشود و درون ریشه کار گذاشته می شود (سیمان می‌گردد).
فایبرپست
بازسازی زیبایی، عملکرد و ساختار دندان های درمان ریشه شده جهت موفقیت بالینی آنها اهمیت زیادی دارد. سال ها برای درمان این دندان ها از سیستم های پست و کور ریختگی استفاده می شد. با افزایش تقاضا برای زیبا تر شدن دندان ها سیستم های پست و کور بدون فلز مثل فایبر پست ها و پست های زیرکونیایی ارائه شدند. از مزایای فایبر پست ها می توان ضریب کشسانی کمتر، باند آنها به ساختار دندان و زیبایی بیشتر و صرف زمان کمتر نسبت به پست های ریختگی را عنوان کرد. در عین حال آنها محدودیت هایی نیز دارند.
اینله و انله
گاهی بهترین درمان برای یک دندان، استفاده از ترمیمی است که در یک لابراتوار از یک قالب ساخته شده است. روکش تمام سطوح جونده و سطوح طرفی دندان را می پوشاند. اینله کوچکتر است و داخل دندان قرار می گیرد. انله بزرگتر از اینله ولی مشابه آن می باشد و قسمتی یا تمام سطح جونده دندان را می پوشاند. قیمت ترمیم های غیر مستقیم معمولاً بالاتر از ترمیم های مستقیم است که این امر به دلیل تعداد و طول مدت جلسات کاری و هزینه لابراتوار می باشد.
نایت گارد
وسیله محافظی است که در بیمارانی که مبتلا به دندان قروچه هستند استفاده می گردد و معمولا در هنگام استراحت و خواب در داخل دهان بین دندانهای بالا و پایین قرار می گیرد و مانع تماس و سایش دندانها می شود. نایت گارد از جنس اکریل بوده و دارای دو نوع نرم و سخت می باشد.
پروتزهای دندان
تقسیم‌بندی‌های مختلفی برای پروتزهای دندانی موجود میباشد. تقسیم بندی ذیل مهمترین آن میباشد:
پروتز کامل
- دست دندان
- نیم دست
پروتز پارسیل (تکه ای)
- پروتز دندانی ثابت
- تک واحدی (روکش، اینله، انله، …)
- چند واحدی (بریج)
- پروتز دندانی متحرک
- کرم – کبالت
- آکریلی
پروتز کامل Full denture
اگر همه دندانها در یک فک از دست رفته باشند اصطلاح نیم دست دندان به پروتز جایگزین کننده اطلاق می شود.
اگر همه دندانها در دو فک از دست رفته باشند اصطلاح تمام دست دندان به پروتز جایگزین کننده اطلاق می شود.جنس این پروتز از آکریل بوده که دندانها سفید و بدنه پروتز از آکریل صورتی ساخته شده و طی عمل پختن پروتز به هم می چسبند.
نکته : اوردنچر نوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که در واقع دست دندان کامل (یا نیم دست دندان) که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می‌نشیند و به نسبت پروتز کامل دندان ، راحت‌تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن نسبت به پروتز ثابت دندان کمتر است .
پروتز پارسیل (تکه) Partial denture
در مواردی تجویز می‌گردد که تعدادی از دندانها در فک یا فکین موجود نباشند که خود به دو نوع ثابت و متحرک تقسیم می‌گردد.
پروتز پارسیل ثابت Fixed partial denture
پروتزهای هستند که باعث استحکام و یا زیبایی قسمت تاج دندان و یا جایگزین دندانهای از دست رفته می‌گردند و قابل درآوردن از دهان توسط بیمار نمی‌باشد.
روکش یا کراون Crown
اگر قسمتهایی از دندان از بین رفته و پرکردگی روی آن دوام نیاورد و یا نقائصی از لحاظ رنگ روی دندان دیده شود خصوصا دندانهای قدامی که در معرض دید هستند دندان روکش می گردد.
برای انجام این عمل لازم است پس از ساخت پستهای ریختگی و یا ترمیم دندان، آن را تراش داده و به اندازه ضخامت روکش از حجم دندان تراشیده و قالب گیری نموده وپس از ساخته شدن روکش آنرا روی دندان بچسبانیم.
امروزه روکشها می‌توانند از جنس تمام چینی ، تمام فلز ، زیرکونیوم و … نیز ساخته شوند که ، هزینه لابراتوار و کاربردهای مختلفی دارند.
بریچ یا پل Bridge
اگر دندانی کشیده شده و بخواهیم آنرا با پروتز ثابت جایگزین کنیم لازم است همانند روش قبل دندانهای دوطرف ناحیه بی‌دندانی تراش خورده و پس از قالبگیری ، پروتز یک پارچه ای ساخته شده که علاوه بر روکش کردن دندانهای تراش خورده ناحیه بی دندانی را نیز جایگزین کند. اگر یک دندان کشیده شده باشد و دو دندان طرفی آن تراش خورده و روکش شوند این مجموعه یک بریج (پل) سه واحدی خواهد بود.گاه چند دندان موجود نبوده و چندین دندان برای جایگزین کردن آنها توسط پروتز ثابت تراش می خورند که تعداد واحدهای بریج شامل دندانهای تراش خورده و دندانهای کشیده شده (مجموعا) می باشد . مثلا اگر ۲ دندان کشیده شده باشند و ۳ دندان برای جایگزینی آنها تراش بخورند چنین بریجی ۵ واحدی خواهد بود.
بریج نیز مانند کراون (روکش) با سیمانهای خاصی چسبانده شده و قابل درآوردن نمی باشد.
لامینت سرامیکی
که به آن «پرسلن ونیر» نیز گفته میشود ، شامل یک پوسته نازک سرامیکی (چینی) است و به کمک انواع باندهای رزینی ،همان چیزی که باعث چسباندن مواد کامپوزیتی به دندان میشود، روی دندان چسبانده میشود و کاربرد آن بیشتر جهت زیبایی دنداهای بد رنگ ، بد فرم ، لب پریده و یا بستن فاصله‌های دندانها میباشد.
پروتز پارسیل متحرک
پروتز متحرک کرم کبالت
اگر بدنه یا بیس پروتزهای پارسیل از فلز ساخته شود استحکام آن بیشتر بوده و به مرور زمان تاب بر نخواهد داشت . این بدنه فلزی معمولا از مخلوط دو فلز کرم وکبالت ساخته می شود سپس روی این بدنه فلزی، آکریل چسبانده شده و روی آنها دندانها سوار می شوند این مجموعه را پروتز پارسیل متحرک کرم-کبالت می نامند.
پروتز متحرک اکریلی
اگر این بدنه فلزی ساخته نشود و همه بیس وبدنه پروتز از آکریل ساخته شود به آن پروتز متحرک آکریلی می‌گویند.
نکته: در هر دو نوع از پروتزهای فوق بنا به ضرورت گیره های فلزی دور دندانهای ساخته تا هنگام غذا خوردن پروتز کمتر به جلو وعقب حرکت کند.
نکته ۲: بروتزهای فلکسی‌بل، یک نوع پروتز آکریلی قابل انعطاف می باشد پروتزهای فلکسی‌بل به علت اینکه گیره‌های فلزی ندارد و گیره‌ها به رنگ دندان است ( ظاهر خوشایند ) با استقبال خوبی روبرو شده است.
پین
پین یک پیچ خیلی کوچک است که در بخشهایی از تاج دندان پیچ میشود تا به تأمین گیر ترمیم کمک کند
ریلاین و ریبیس
برای اصلاح پروتزها و دست دندانهای سائیده شده و لق انجام میشود. موارد انجام این اعمال نیز کم می باشد. در ریلاین، آستری در زیر پروتز متحرک جهت تطابق بیشتر با فک قرار داده می شود که باعث ثبات بهتر پروتز می گردد. در ریبیس ، دندانهای پروتز متحرک (صدفی ها) نگهداری و بیس آن تعویض می گردد.
پست ریختگی
درصورتیکه تاج دندان بعلت شکستگی و پوسیدگی کوتاه شده باشد جهت بازسازی دندان ، پس از معالجه ریشه(عصب کشی) و قبل از قالبگیری روکش دندان با مواد مخصوص ، از داخل ریشه قالبگیری انجام شده و در لابراتوار پست (شبیه پین) ساخته میشود و درون ریشه کار گذاشته می شود (سیمان می‌گردد).
فایبرپست
بازسازی زیبایی، عملکرد و ساختار دندان های درمان ریشه شده جهت موفقیت بالینی آنها اهمیت زیادی دارد. سال ها برای درمان این دندان ها از سیستم های پست و کور ریختگی استفاده می شد. با افزایش تقاضا برای زیبا تر شدن دندان ها سیستم های پست و کور بدون فلز مثل فایبر پست ها و پست های زیرکونیایی ارائه شدند. از مزایای فایبر پست ها می توان ضریب کشسانی کمتر، باند آنها به ساختار دندان و زیبایی بیشتر و صرف زمان کمتر نسبت به پست های ریختگی را عنوان کرد. در عین حال آنها محدودیت هایی نیز دارند.
اینله و انله
گاهی بهترین درمان برای یک دندان، استفاده از ترمیمی است که در یک لابراتوار از یک قالب ساخته شده است. روکش تمام سطوح جونده و سطوح طرفی دندان را می پوشاند. اینله کوچکتر است و داخل دندان قرار می گیرد. انله بزرگتر از اینله ولی مشابه آن می باشد و قسمتی یا تمام سطح جونده دندان را می پوشاند. قیمت ترمیم های غیر مستقیم معمولاً بالاتر از ترمیم های مستقیم است که این امر به دلیل تعداد و طول مدت جلسات کاری و هزینه لابراتوار می باشد.
نایت گارد
وسیله محافظی است که در بیمارانی که مبتلا به دندان قروچه هستند استفاده می گردد و معمولا در هنگام استراحت و خواب در داخل دهان بین دندانهای بالا و پایین قرار می گیرد و مانع تماس و سایش دندانها می شود. نایت گارد از جنس اکریل بوده و دارای دو نوع نرم و سخت می باشد.
